24 apr Park Bato’s Wijk en de belangrijke rol van vrijwilligers

door Andrea Luyben 
en Ida van Rooijen

Even een korte geschiedenis: het park Bato’s Wijk is in de 19e eeuw als buitenplaats ontstaan.
In het centrum werd het herenhuis gebouwd met de toepasselijke naam Bato’s Wijk.
Dit betekent ‘plek grenzend aan de Betuwe’. Vanuit het herenhuis hadden de bewoners een prachtig uitzicht over de uiterwaarden van de Neder-Rijn en het landschap van de Betuwe.

In 1870 is de buitenplaats aangekocht door de heer Fangman. Deze schakelde tuinarchitect Samuël Voorhoeve in om het gebied om te vormen tot een park in Engelse landschapsstijl.
Karakteristiek voor deze stijl zijn de vergezichten, grote open ruimten met grasvelden, boomcoulissen en boomgroepen.  Het park is bijna 10 ha groot. In 1927 verkocht hij het domein aan de gemeente Renkum. Sindsdien fungeerde het herenhuis als gemeentehuis. In de oorlog in 1944 werd het huis helaas totaal verwoest en ook het bomenbestand werd zwaar getroffen. Gelukkig is het karakter van het park in grote lijnen bewaard gebleven. Ook de ondergrondse ijskelder uit 1875, westelijk van het huis, en de in 1905 gebouwde rots met grot en vijver hebben de oorlog overleefd.
Over de transformatie van ijskelder naar overwinteringsplaats voor vleermuizen leest u verderop in dit verhaal.

In 2010 en 2011 is het park gerenoveerd. Dankzij het initiatief en voor rekening van een plaatselijke ondernemer (omdat de gemeente tekortschoot in het onderhoud en de toestand van het park hard achteruitging) is de Stichting Behoud Bato’s wijk opgericht: paden zijn opgeknapt, beplanting is deels gerenoveerd en de vijver is hersteld en voorzien van een fontein.
In deze periode werd ook de onderhoudsploeg Bato’s wijk opgericht. Deze ploeg, bestaande uit enthousiaste vrijwilligers, bestaat inmiddels al zo’n 12 jaar en speelt een belangrijke rol in het onderhoud van het park. Er zijn ongeveer 15 vrijwilligers die in voorjaar en zomer om de week op maandagavond van 19 tot 20.30 u. werken en in het najaar op zaterdag van 10 tot 11.30 u.

Eind januari hebben ondergetekenden een rondleiding met tekst en uitleg door Bato’s Wijk gekregen van Ton Bloemzaad, de coördinator van de onderhoudsploeg van het Park.
Ton heeft nauw contact met de ambtenaar die het Park in zijn pakket heeft. De onderhoudsactiviteiten worden met deze ambtenaar afgestemd.

Het is hard werken voor de vrijwilligers: snelgroeiende braamstruiken worden verwijderd omdat ze de planten verstikken, zaden, die ontkiemen en op plekken opkomen waar het niet moet, worden uitgespit en rododendrons, die doorgeschoten, zijn worden teruggesnoeid. Op diverse plekken in de buurt van de vijver worden houtwallen aangelegd; die zijn goed voor insecten, zoogdieren, amfibieën uit de vijver en vogels. De vijver behoort niet tot de zorg van de vrijwilligers, dit is de taak van de Gemeente.

De oudste eik van het Park is ongeveer 150 jaar oud. Getracht wordt deze, door goed onderhoud, zo lang mogelijk te behouden. De gemiddelde leeftijd van de bomen in het park ligt bijzonder hoog.
Een heel oude beukenboom, 165 j oud, is in 2015 geveld. Deze blijft liggen om te vermolmen en kinderen spelen erop. Deze boom kreeg de naam “Olifantenboom”. Jeroen Swart, een oud-vrijwilliger, heeft een gedicht gemaakt dat op een ingegraveerde plaat op de boom te lezen valt.

Bij 10 bijzondere bomen in het Park is een paaltje met daarop een QR-code geplaatst. De QR-code geeft toegang tot info over de betreffende boom. Het zou mooi zijn als het aantal bomen met QR-code uitgebreid kan worden.
De Gemeente koopt de nieuwe planten aan, dit is om ervoor te zorgen dat de Engelse landschapsstijl behouden blijft. In februari zijn er 16 nieuwe lindebomen geplant ter compensatie van 8 gerooide (onveilige) beuken.

Een apart verhaal is de nieuwe bestemming van de ijskelder in het park.
De ijskelder uit 1875 is 2 jaar geleden uitgegraven door de vrijwilligers omdat deze overwoekerd was door begroeiing. Al het uitgegraven zand is vervolgens als bult bovenop de ijskelder gegooid om een zo dik mogelijke isolatielaag te creëren. De ijskelder heeft een tongewelf van 6 meter lang en 2 meter hoog. Doel is om hier vleermuizen te lokken zodat ze hier hun overwinteringsplaats gaan kiezen.
In februari heeft er een nulmeting van het aantal vleermuizen plaatsgevonden. Vanaf dan zal elk jaar in februari een telling worden gehouden om te volgen hoe de populatie zich ontwikkelt.
In juni `22 is er een deur van Cortenstaal aangebracht, naar een ontwerp van de Oosterbeekse omgevingskunstenaar Jan van IJzendoorn. Boven in de deur zit een gleuf waardoor de vleermuizen naar binnen en buiten kunnen. Dit initiatief van de vrijwilligers is mede mogelijk gemaakt door fondsen uit de samenleving en cofinanciering van de gemeente.

Het gereedschap dat de vrijwilligers gebruiken wordt op een bijzondere plek bewaard: in het “baarhuisje” op de Fangman-begraafplaats. Deze begraafplaats is een Rijksmonument.

De vrijwilligers van Bato’s wijk helpen soms de onderhoudsploeg (ook allen vrijwilligers) van de begraafplaats met de zware werkzaamheden, zoals het snoeien en verwijderen van de grotere bomen.
Het hek aan de voorzijde van de begraafplaats is een kunstwerk op zich. De beukhaag heeft zich op een heel bijzondere manier met het hek “verenigd”.
foto bato’s wijk beuk en hek

Wij hebben van Ton een fantastische en inspirerende rondleiding gehad.
Wellicht dat u met deze informatie de volgende keer met een andere blik door Bato’s Wijk wandelt of, als u er nog nooit geweest bent, nieuwsgierig wordt om het Park te gaan bekijken.
En…mocht u de handen uit de mouwen willen steken, u bent van harte welkom als vrijwilliger.

Andrea Luyben en Ida van Rooijen